11 ชุมชนร่วมหารือสร้างชุมชนจักรยานสู่กรุงเทพฯ เมืองน่าอยู่

เมื่อวันเสาร์ที่ ๗ มิถุนายน ๒๕๕๗ ที่ผ่านมา ประธานและแกนนำชุมชนในเขตกรุงเทพมหานคร ๑๑ ชุมชนที่อยู่ในกระบวนการสร้างชุมชนจักรยานนำร่องใน “โครงการสนับสนุนการเดินและการสร้างชุมชนจักรยานสู่กรุงเทพฯ เมืองน่าอยู่” ได้มาประชุมหารือกันที่ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนบึงบัว เขตลาดกระบัง

ชุมชนดังกล่าวได้แก่ ชุมชนหลังวัดบุญรอดและชุมชนหมู่บ้านไทยวันดีในเขตพระโขนง, ชุมชนโกสุมสามัคคีในเขตดอนเมือง, ชุมชนบึงบัวในเขตลาดกระบัง, ชุมชนบ้านม้าเกาะล่างในเขตสะพานสูง, ชุมชนวัดประชาระบือธรรมในเขตดุสิต, ชุมชนหัวรถจักรหลังตึกแดงในเขตบางซื่อ, ชุมชนหมู่ ๓ บางมดในเขตทุ่งครุ, ชุมชนเคหะธนบุรีในเขตบางขุนเทียน, ชุมชนหมู่บ้านสกุลทิพย์ในเขตทวีวัฒนา และชุมชนวัดโพธิ์เรียงในเขตบางกอกน้อย  ความจริงมีชุมชนเข้าร่วมโครงการนี้ ๑๒ ชุมชน แต่แกนนำชุมชนเคหะทุ่งสองห้องในเขตหลักสี่ติดภารกิจอื่นไม่สามารถเข้าร่วมประชุมครั้งนี้ได้  ชุมชนทั้งสิบสองนี้คัดเลือกมาให้เป็นตัวแทนชุมชนทั้งห้าแบบและเขตเมืองทั้งสามชั้นของกรุงเทพฯ โดยเป็นชุมชนที่ชาวบ้านทั่วไปและคณะกรรมการของชุมชนเห็นด้วยและจะร่วมมือกันสร้างให้เป็นชุมชนที่ส่งเสริมการเดินและการใช้จักรยาน มีคนใช้จักรยานอยู่แล้วอย่างน้อยราวร้อยละ ๕-๑๐ และสามารถพัฒนาให้ต่อเนื่องและยั่งยืนได้

                                                                      ผู้แทนจากแต่ละชุมชนฯ

ในการประชุมครั้งนี้ คุณประเทือง ช่วยเกลี้ยง ผู้จัดการโครงการ ได้สรุปบทเรียนจากการทำงานที่ผ่านมากับ “ชุมชนต้นแบบ” ของมูลนิธิฯ เป็นองค์ความรู้ให้แกนนำชุมชนว่า ปัจจัยความสำเร็จในการสร้างชุมชนจักรยานคือ (๑) ผู้นำชุมชนมุ่งมั่นที่จะทำ เอาการเอางาน (๒) ชุมชนมีภาพร่วมกันว่าชุมชนจักรยานจะเป็นอย่างไร (๓) การทำงานอย่างบูรณาการกับองค์กรปกครองท้องถิ่น (๔) การแสวงหาทรัพยากรที่เหมาะสมสอดคล้อง และ (๕) การส่งเสริมการใช้จักรยานเป็นส่วนหนึ่งของแผนพัฒนาชุมชนและการทำงานในมิติอื่นๆ เช่น สุขภาพอนามัย สิ่งแวดล้อม  การดำเนินงานมีความต่อเนื่องและยั่งยืน มิใช่ทำเป็นครั้งๆไปตัวโครงการสนับสนุนการเดินและการสร้างชุมชนจักรยานสู่กรุงเทพฯ เมืองน่าอยู่ นั้นเป็นโครงการย่อยโครงการหนึ่งของ “โครงการผลักดันการเดินและการใช้จักรยานไปสู่นโยบายสาธารณะของประเทศไทย” ที่ชมรมจักรยานเพื่อสุขภาพแห่งประเทศไทยได้รับการสนับสนุนทุนจากสำนักกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) มาดำเนินการ โดยในส่วนโครงการสร้างชุมชนจักรยานสู่กรุงเทพฯเมืองน่าอยู่นั้นมีมูลนิธิโอกาสเป็นผู้ดำเนินการ มูลนิธิฯ ได้เริ่มทำโครงการสร้างชุมชนจักรยานมาแล้วตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๕๔ ใน “โครงการชุมชนจักรยานชุมชนสุขภาวะ” ซึ่งในกรุงเทพฯ ดำเนินการที่ชุมชนหน้าวัดโคนอน เขตภาษีเจริญ  โครงการปัจจุบันเริ่มดำเนินการเมื่อเดือนสิงหาคม ๒๕๕๖

โครงการนี้นอกจากจะส่งเสริมให้ชุมชนในกรุงเทพมหานครให้ความสนใจและสามารถใช้จักรยานในชีวิตประจำวันเพิ่มขึ้น และยกระดับชุมชนจักรยานเป็นเครือข่ายชุมชนจักรยานแล้ว ยังมุ่งหมายทำงานเชิงนโยบาย ติดตามการดำเนินงานของกรุงเทพมหานครในเรื่องการส่งเสริมการใช้จักรยาน ทั้งที่ชุมชนได้เสนอให้ กทม.ทำและที่ผู้ว่าฯ กทม.สัญญาไว้ในช่วงการหาเสียงเลือกตั้งเป็นผู้ว่าฯ ต้นปี ๒๕๕๖ รวมทั้งทำข้อเสนอใหม่ขึ้นไปจากที่ได้พบเมื่อลงมือทำงาน

การประชุมครั้งนี้จึงเป็นการมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันว่าได้ทำกิจกรรมอะไรไปแล้ว และจะมีข้อเสนอใดต่อไป ทำให้ได้ทราบว่าหลายชุมชนที่ได้รับทุนสนับสนุนเบื้องต้นแล้ว ได้เริ่มทำกิจกรรม เช่น ซื้ออุปกรณ์ในการดูแลซ่อมบำรุงจักรยาน, จัดให้มีการซ่อมและสอนการซ่อมจักรยาน (ดูข่าวเกี่ยวกับโครงการ “อาสาซ่อม อาสาสอน”), หาสถานที่ เตรียมการและตั้ง “คลินิก” หรือศูนย์บริการจักรยานของชุมชน, จัดให้เยาวชนใช้จักรยานทำกิจกรรมต่างๆ อสม.ใช้จักรยานเยี่ยมบ้านผู้ป่วย-ผู้สูงอายุ, อบรมวินัยจราจร และทำที่จอดจักรยาน เป็นต้น   ทั้งนี้มูลนิธิฯ กับชมรมฯ ยังได้ประสานรับจักรยานบริจาคจากกลุ่มธุรกิจย่านสีลม-สาธรนำไปให้ชุมชนส่วนหนึ่งได้ชุมชนละ ๗ คันอีกด้วย (ดูข่าว “ชมรมฯ ช่วยประสานงานกลุ่มนักธุรกิจมอบจักรยานให้ชุมชนและโรงเรียน”) ซึ่งชุมชนได้นำไปเป็นจักรยานส่วนกลางให้คนในชุมชนใช้ เช่น ประธานชุมชนใช้ติดต่องาน, อสม.ใช้เยี่ยมบ้าน ฯลฯ

คุณกวิน ชุติมา ผู้แทนจากชมรมฯ

ในเชิงนโยบาย มูลนิธิโอกาสได้เข้าพบปะทำความเข้าใจกับ ดร.ผุสดี ตามไท รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครและรักษาการผู้ว่าฯ เชิญให้ลงไปเยี่ยมเยือนชุมชนเพื่อเรียนรู้ปัญหาและความต้องการของชุมชนโดยตรง ซึ่งที่ผ่านมาได้ลงไปแล้ว ๔ ชุมชนคือ ชุมชนหลังวัดบุญรอด, ชุมชนหมู่บ้านสกุลทิพย์, ชุมชนโกสุมสามัคคี และชุมชนบ้านม้าเกาะล่าง (ดูข่าว “รองผู้ว่าฯ กทม. เยี่ยมชุมชนส่งเสริมการใช้จักรยาน”) ซึ่งก็ได้ผลเกิดความคืบหน้าในปฏิบัติการส่งเสริมการใช้จักรยานทันที เช่น การสั่งการเขตและฝ่ายโยธาของกทม.ให้ดำเนินการ และการช่วยประสานงานกับหน่วยงานราชการอื่นซึ่งที่ผ่านมาชุมชนทำเองแล้วไม่ได้รับการตอบสนอง  ขั้นต่อไปจะมีการนัดหมายผู้แทนชุมชนทั้งหมดไปพบผู้ว่าบริหาร กทม. และทำบันทึกความร่วมมือกับ กทม. รวมทั้งเจรจาขอให้ กทม. จัดงบประมาณมาสนับสนุนชุมชนโดยตรง และช่วยประสานหน่วยงานอื่นมาสนับสนุน

ชุมชนยังได้เรียนรู้ได้บทเรียนในการทำงานให้มีประสิทธิผล เช่น การจะผลักดันขับเคลื่อนเรื่องใดต้องเข้าไปติดต่อกับบุคคลและหน่วยงานที่รับผิดชอบโดยตรงให้รับเรื่อง, เมื่อเสนอเรื่องใดไปแล้วคอยฟังผลอย่างเดียวไม่พอ ต้องคอยติดตาม

ในส่วนข้อเสนอของชุมชนที่ระดมกันออกมาได้ในการประชุมครั้งนี้นั้นมีเรื่องหลักๆ ที่ค่อนข้างตรงกันสองเรื่องคือ อยากให้ กทม. ทำเส้นทางให้ชาวชุมชนขี่จักรยานไปตลาด ติดต่อราชการ โรงเรียน ฯลฯ ได้สะดวกและปลอดภัย และทำที่จอดจักรยานที่ตลาด ป้ายรถประจำทาง โรงเรียน ฯลฯ ที่ชาวชุมชนสามารถเอาจักรยานไปจอดล็อดได้ปลอดภัยมากขึ้น

ท้ายสุด คุณประเทือง และคุณกวิน ชุติมา กรรมการชมรมฯ และอนุกรรมการด้านชุมชนจักรยานของชมรมฯ ได้ช่วยเสริมว่าข้อเสนอของชุมชนควรให้เป็นรูปธรรมชัดเจนมากที่สุด ใช้แผนที่และภาพถ่ายประกอบจะช่วยได้มาก  นอกจากนั้นคุณกวินยังได้ชวนให้ชุมชนใช้บริการของโครงการ “อาสาซ่อม อาสาสอน” ซึ่งเป็นบริการแบบไม่คิดค่าใช้จ่ายรวมทั้งอะไหล่จักรยาน เพราะต้องการให้ชุมชนเอาจักรยานออกมาใช้ให้มากที่สุด

รายงานโดย  กวิน ชุติมา

ชมรมจักรยานเพื่อสุขภาพแห่งประเทศไทย (TCC) เป็นสมาชิกองค์กรแรกและประเทศแรกในเอเชียของสหพันธ์ผู้ใช้จักรยานยุโรป (European Cyclists’ Federation – ECF)

และผู้ร่วมก่อตั้งพันธมิตรจักรยานโลก (World Cycling Alliance – WCA)

Print PDF