คาร์ฟรีเดย์(CFD) กับ CFED

การรณรงค์ให้ประชาชนในเมืองหนึ่งๆ โดยเฉพาะเมืองใหญ่ งดใช้รถยนต์ส่วนตัว  แล้วหันมาเดินหรือใช้จักรยานหรือใช้ขนส่งสาธารณะ เช่น แท็กซี รถตุ๊กตุ๊ก หรือขนส่งมวลชน เช่น บีทีเอส เรือเมล์ เรือด่วน
เอ็มอาร์ที รถประจำทาง  รถสองแถว  ในการเดินทาง อย่างน้อยก็หนึ่งวันคือในวันที่ 22 กันยายนของทุกปี  ซึ่งรู้จักกันมากขึ้น(ในไทย)ว่าเป็นวันปลอดรถ(ส่วนตัว)หรือ Car Free Day (CFD) มีหัวใจหรือแนวคิดหลักคือการจูงให้คนที่ใช้รถยนต์ส่วนตัวเดินทางอยู่ทุกวันลองหันมาใช้วิธีการทางเลือกอื่นดังกล่าวข้างต้นดูสักวัน  แล้วเปรียบเทียบชีวิตดูว่า แบบใดจะสะดวกและมีความสุขมากกว่ากัน  โดยดูที่ประเด็นการใช้เวลาในการเดินทาง ค่าใช้จ่าย ความสะดวก ความเครียด  สิ่งแวดล้อม  และการออกกำลังกาย รวมไปถึงความเสี่ยงอันตราย ฯลฯ

ทั้งนี้  มีอุบายแฝงอยู่ว่าคนที่ใช้รถยนต์ส่วนตัวอยู่ทุกวันนั้นควรที่จะเห็นแสงสว่างในการเดินทางในชีวิตประจำวัน ว่าการเดินทางรูปแบบอื่นนั้นสะดวก  ประหยัด  และใช้เวลาได้คุ้มค่ากว่า  จนถึงขั้นเข้าใจรวมทั้งปรับเปลี่ยนพฤติกรรมจากการขับรถยนต์ส่วนตัวมาเป็นการเดิน การใช้จักรยาน การใช้ระบบขนส่งสาธารณะ และ/หรือระบบขนส่งมวลชน ทุกๆวันในเวลาที่เหลือของชีวิต

นั่นคือ เป้าหมายหลักอยู่ที่คนขับรถยนต์ส่วนตัว ไม่ใช่นักจักรยานหรือคนที่ใช้จักรยาน อย่างที่หลายคนกำลังทำให้สังคมไทยเข้าใจไปอย่างนั้น

ภาพประกอบ http://www.epl.ee/news/valismaa/linnaratturite-buum-tekitab-hollandis-ja-taanis-suuri-probleeme.d?id=66599061(11092013)

ในต่างประเทศเขาจะรณรงค์กันในวันที่ 22 กันยายน โดยไม่สนใจว่าเป็นวันใดของสัปดาห์  ยิ่งเป็นวันทำงานยิ่งดี เพราะจะได้เห็นผลการเปรียบเทียบได้ชัดเจนกว่าว่าการขับรถยนต์ส่วนตัวเดินทางในเมืองนั้นมีแต่เรื่องอึดอัดใจ  โดยเฉพาะการใช้เวลานานมากอยู่บนถนนโดยที่ทำประโยชน์อื่นใดก็ไม่ได้  ความเครียด การหาที่จอดรถ(ไม่ได้) ไม่รวมไปถึงค่าใช้จ่ายค่าเชื้อเพลิง  ค่าที่จอดรถ  โอกาสรถยนต์ถูกขโมย(รถจักรยานก็ถูกขโมยได้ แต่หากใช้‘จักรยานใช้งานจริง’คือจักรยานชาวบ้านเก่าๆโอกาสหายจะน้อยมาก หรือหากหายก็เป็นค่าใช้จ่ายที่น้อยมากเมื่อเทียบกับรถยนต์) แต่ในเมืองไทย เนื่องจากเกรงว่าจะมีคนมาร่วมงานรณรงค์น้อย หรือไม่ก็กลัวว่าจะไปเดือดร้อนคนขับรถยนต์ จึงจัดกันในวันอาทิตย์ที่ใกล้เคียงกับวันที่ 22 กันยายน  เพียงแต่ในปีนี้ (พ.ศ.2556) วัน CFD บังเอิญตรงกับวันอาทิตย์พอดี

จึงเห็นได้ว่าการรณรงค์ CFD ของไทยยังมีความคลาดเคลื่อนในความเข้าใจอยู่ อย่างน้อยสองประการข้างต้น

สำหรับกทม.งบการรณรงค์ CFD จากกทม.ครั้งนี้มีมูลค่าสูงถึงเกือบ 7 ล้านบาท หากรวมกับงบประมาณจากหน่วยงานอื่นๆอีกนับ10 องค์กรด้วย คงไม่ต่ำกว่า 10-12 ล้านบาท  ทำให้หลายคนวิเคราะห์และวิจารณ์ถึงความคุ้มค่าคุ้มทุนของ‘กิจกรรมวันเดียว’นี้  แต่นั่นเป็นเรื่องที่คนมากมายได้วิเคราะห์ไว้แล้วในหลายพื้นที่ สำหรับวันนี้ผมอยากจะชวนมอง CFD ในอีกมุมมองหนึ่ง  นั่นคือ มองในรูปแบบ CFED ที่ไม่ใช่  CFD

CFED  ของผม คือ Car Free  Every Day  โดยไม่จำเป็นต้องเป็นวันที่ 22 กันยายนของทุกปี  แต่ให้เป็น CFD ในทุกๆวันตลอดทั้งปี  คือ อยากให้คนขับรถยนต์ส่วนตัวหันมาเป็น Car Free Man (CFM) หรือ Car Free Person (CFP) กันมากขึ้นยิ่งถ้าเป็น CFED ของทุกๆคนหรือคนส่วนใหญ่(เอาแค่ 50 เปอร์เซ็นต์ของเมืองก็พอ) เมืองนั้นก็จะเป็นเมืองที่น่าอยู่ การเดินทางไปไหนมาไหนทำได้เร็วขึ้น การไปพบตามนัดหมายทำได้แม่นยำขึ้น การทำธุรกิจสะดวกขึ้น เศรษฐกิจโดยรวมดีขึ้น ลูกหลานไปโรงเรียนได้รวดเร็วและปลอดภัยขึ้น สิ่งแวดล้อมดี อากาศดี ผู้คนเครียดน้อยลง  ฯลฯ

แต่ขอเน้นเตือนความจำอีกครั้งนะครับว่า Car Free นี้ไม่ใช่เฉพาะจักรยานเท่านั้น

ปัญหาหรืออุปสรรคมีอยู่ว่าผู้คนส่วนใหญ่ที่ขับรถยนต์ส่วนตัวยังไม่เคยลองและมองไม่ออกว่า การมีชีวิตแบบ CFED โดยเฉพาะในกทม.นี้มีความสุขและสะดวกมากเพียงไร  แม้แต่รัฐบาลก็มองไม่ออก เพราะหากมองออกจริงโครงการรถคันแรกก็คงไม่คลอดออกมาซ้ำเติมสังคมตั้งแต่แรก จริงๆแล้ว คนที่มีชีวิตแบบ CFED หรือคนที่ไม่มีรถยนต์ส่วนตัวและอาศัยในเมืองใหญ่โดยเฉพาะกทม. มีอยู่เป็นสัดส่วนมากในสังคมไทย ไม่ว่าจะเป็นพนักงานออฟฟิศ  เจ้าหน้าที่รัฐ พ่อค้าแม่ขาย เด็กนักเรียน ประชาชนทั่วไป เพียงแต่ว่าคนกลุ่มนี้เสียงไม่ดัง สื่อไม่สนใจ ไม่เอาข้อคิด ข้อเรียกร้อง ข้อห่วงกังวลของเขามาขยายผล  ให้รัฐและรัฐบาลได้ไปขบคิดหาวิธีการแก้ไข คนกลุ่มCFMนี้หลายคนจึงพยายามที่จะมีรถเป็นของตัวเองอันทำให้การจราจรในเมืองนับวันแต่จะเลวลงๆอย่างที่เห็น

ซึ่งเรื่องนี้ต้องโทษสื่ออย่างไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้

ผมเองเคยขับรถยนต์ส่วนตัวไปในที่ต่างๆในกทม. และยอมรับว่าเป็นเรื่องจำเป็นของคนบางกลุ่ม โดยเฉพาะกลุ่มที่มีภาระต้องพาลูกไปโรงเรียนและยังไม่ไว้ใจในความปลอดภัยของระบบรถเมล์ รถมอเตอร์ไซค์ หรือแม้กระทั่งรถแท็กซี่และเรือเมล์ของบ้านเรา แต่มาช่วงหลัง หลังจากที่ผมได้ปฏิบัติตนแบบ CFED มาได้สักประมาณ 10ปี ผมก็แทบจะไม่คิดหวนกลับไปใช้ชีวิตแบบทนทรมานขับรถยนต์บนท้องถนนกทม.อีกเลย

เมื่อรู้ว่า CFED มันดีและสะดวกต่อชีวิตอย่างไรมากับตัวเอง ผมจึงอยากแบ่งปันสิ่งดีๆนั้นให้กับผู้ที่ยังขับรถยนต์ส่วนตัวและนั่งเครียดอยู่หลังพวงมาลัยว่า มาเป็น Car Free Man และมาใช้ชีวิตแบบ CFED กันเถิด โดยขอให้ดูที่ข้อเด่นข้อด้อยของ CFED ในตารางที่ผมสรุปมาสั้นๆดู ก่อนจะตัดสินใจก็ได้

แต่ถ้าจะให้ผมแนะนำ  ผมอยากบอกว่าชีวิตแบบ CFED เครียดน้อยกว่าชีวิตคนขับรถยนต์ส่วนตัวมหาศาลครับ

ธงชัย  พรรณสวัสดิ์

ผู้ก่อตั้งชมรมจักรยานเพื่อสุขภาพแห่งประเทศไทย

(บทความนี้ตีพิมพ์ในหนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจ ฉบับวันที่ 23 กันยายน 2556)

Print PDF